प्रदूषणाशी संबंधीत अहवालानुसार, बिहारचे बेगुसराय हे जगातील सर्वात प्रदूषित शहरी क्षेत्र म्हणून उदयास आले आहे, तर दिल्ली सर्वात खराब हवेच्या गुणवत्तेसह राजधानीचे शहर राहिले आहे. स्विस संस्थेच्या आयक्यू-एअरच्या जागतिक वायु गुणवत्ता अहवाल 2023 नुसार 134 प्रदूषित देशांमध्ये पाकिस्तान आणि बांगलादेशानंतर भारतातील हवेची गुणवत्ता खराब असल्याचे आढळून आले.
यापूर्वी 2022 मध्ये, भारताचा पीएम 2.5 सरासरी 53.3 मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटर सांद्रता असलेला आठवा सर्वाधिक प्रदूषित देश होता. तर 118.9 मायक्रोग्राम प्रति घनमीटर सरासरी पीएम 2.5 सांद्रतेसह, बेगुसराय हे जागतिक स्तरावर सर्वात प्रदूषित शहरी क्षेत्र म्हणून उदयास आले आहे, जरी 2022 च्या रँकिंगमध्ये या शहराचे नाव देखील नव्हते.त्याच वेळी, दिल्लीची पीएम 2.5 पातळी 2022 मध्ये 89.1 मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटरवरून 2023 मध्ये 92.7 मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटर झाली. नवी दिल्लीला 2018 पासून सलग 4 वेळा जगातील सर्वात प्रदूषित राजधानी म्हणून स्थान देण्यात आले आहे.
असा अंदाज आहे की भारतातील 1.36 अब्ज लोकांना पीएम 2.5 सांद्रता अनुभवली जाते जी जागतिक आरोग्य संघटनेने (डब्ल्यूएचओ) शिफारस केलेल्या 5 मायक्रोग्राम प्रति घनमीटर या वार्षिक मार्गदर्शक पातळीपेक्षा जास्त आहे, असे अहवालात नमूद आहे. याव्यतिरिक्त, 1.33 अब्ज लोक किंवा भारतीय लोकसंख्येच्या 96 टक्के, पीएम 2.5 पातळीचा अनुभव डब्ल्यूएचओच्या वार्षिक पीएम 2.5 मार्गदर्शक तत्त्वापेक्षा 7 पटीने जास्त आहे. देशातील 66 टक्क्यांहून अधिक शहरांमध्ये पीएम सांद्रता वार्षिक सरासरी 35 मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटरपेक्षा जास्त असल्याने शहर-स्तरीय डेटामध्ये हा कल दिसून येतो.
आयक्यू-एअरने सांगितले की हा अहवाल तयार करण्यासाठी वापरण्यात आलेला डेटा 30 हजारांहून अधिक नियंत्रित हवा गुणवत्ता निरीक्षण केंद्र आणि संशोधन संस्था, सरकारी संस्था, विद्यापीठे आणि शैक्षणिक सुविधा, ना-नफा अशा सरकारी संस्थांद्वारे संचालित कमी किमतीच्या हवेच्या गुणवत्ता सेन्सरच्या जागतिक नेटवर्कमधून आला आहे. वितरणातून गोळा करण्यात आला. वर्ष 2022 च्या जागतिक वायु गुणवत्ता अहवालात 131 देश आणि प्रदेशांमधील 7,323 स्थानांचा डेटा समाविष्ट आहे. 2023 मध्ये, ही संख्या 134 देश आणि प्रदेशांमध्ये 7,812 ठिकाणी वाढेल. डब्ल्यूएचओच्या मते, दरवर्षी जगभरात अंदाजे सात दशलक्ष अकाली मृत्यूसाठी वायू प्रदूषण जबाबदार आहे. पीएम 2.5 वायू प्रदूषणाच्या संपर्कात येण्यामुळे दमा, कर्करोग, पक्षाघात आणि फुफ्फुसाच्या आजारांसह अनेक आरोग्य परिस्थिती उद्भवते आणि बिघडते.वायुप्रदूषणामुळे उच्च पातळीच्या कणांच्या संपर्कात आल्याने मुलांमध्ये संज्ञानात्मक विकास बिघडू शकतो, मानसिक आरोग्य समस्या निर्माण होऊ शकतात आणि मधुमेहासह इतर आजार होऊ शकतात.
