सध्याचा कडक उन्हाचा फटका फक्त माणसांनाच नाही तर प्राण्यांना देखील होत आहे. उष्णतेमुळे जनावरांना आजार होण्याचा धोका वाढला असतानाच, दुभत्या जनावरांच्या विशेषतः गाई-म्हशींच्या दूध उत्पादन क्षमतेवरही परिणाम होत आहे. प्राण्यांना उष्णतेपासून सुरक्षित ठेवण्याचा सल्ला पशुवैद्यकांनी दिला आहे. या दिवसात कमालीची उष्णता असते आणि तापमान 40 अंशांच्या आसपास असते. अतिउष्णतेचा मानवाच्या आरोग्यावरच नाही तर प्राण्यांच्या आरोग्यावरही विपरीत परिणाम होतो. अशा परिस्थितीत पशुपालकांनी आपल्या जनावरांकडे विशेष लक्ष देण्याची गरज आहे. वाढत्या उन्हात जनावरांची योग्य काळजी न घेतल्यास ते आजारी पडण्याचा धोका असतो आणि दुधाचे उत्पादनही कमी होते. (Animal Care)
प्राण्यांमध्ये होणारे प्रमुख रोग
या ऋतूत जनावरांना होणारे मुख्य आजार म्हणजे उष्माघात आणि पानगळ रोग. याशिवाय चेचक, घशाचे आजार, पांगळेपणा आदी आजारांनाही जनावरे बळी पडू शकतात. याशिवाय पावसाळ्यात जनावरांना पायाचे व तोंडाचे आजारही होतात.
रोगाची लक्षणे :
उष्माघातामुळे जनावरांना खूप ताप येतो व जनावर सुस्त होऊन खाणे पिणे बंद करतो. जनावरांच्या श्वासोच्छवासाचा आणि नाडीचा वेग वाढतो. जर काळजी न घेतल्यास प्राण्याला श्वास घेण्यास त्रास होऊ लागतो आणि तो बेशुद्ध होतो आणि उपचार न केल्यास त्याचा मृत्यूही होऊ शकतो. याशिवाय, प्राण्याला जास्त धापा टाकण्याकडे देखील लक्ष देणे आवश्यक आहे.
डॉक्टर काय म्हणतात?
उन्हाळ्यातील आजारांपासून जनावरांचे संरक्षण करण्यासाठी त्यांना दिवसातून दोन ते तीन वेळा आंघोळ घालणे गरजेचे आहे. जनावरांना सावलीच्या झाडाखाली बांधावे. गोठा कायमस्वरूपी असल्यास छतावर भंगार किंवा कोरडे गवत ठेवा जेणेकरून छत थंड राहील. टिन शेड आणि कमी खड्डे असलेल्या छताखाली जनावरे बांधणे टाळा. कोरड्या चाऱ्यापेक्षा हिरवा चारा जास्त वापरावा. आजारी पडल्यास पशुवैद्यकाशी संपर्क साधा.
गर्भपाताची कारणे
यामध्ये बॅक्टेरिया, ट्रायकोमोनियासिस, व्हायब्रोसिस, ब्रुसेलोसिस, सॅल्मोनेलोसिस, लेप्टोस्पायरोसिस, बुरशी आणि अनेक विषाणूजन्य रोगांच्या प्रवेशामुळे होणारे रोग समाविष्ट आहेत.
2- उपचार आणि प्रतिबंध :
जर गर्भपाताची लक्षणे जनावरांमध्ये सुरू झाली असतील तर ती थांबवणे कठीण आहे. त्यामुळे ज्या कारणांमुळे गर्भपात होण्याची शक्यता असते त्यापासून पशुपालकांनी दूर राहावे.
गर्भपात रोखण्यासाठी आपण खालील गोष्टी लक्षात ठेवल्या पाहिजेत
– गोठा नेहमी स्वच्छ ठेवावा आणि त्यामध्ये वेळोवेळी जंतुनाशक फवारणी करावी.
– गाभण जनावराची काळजी घेण्याची पूर्ण काळजी घ्यावी व गुळगुळीत फरशीवर बांधू नये.
– गाभण जनावराच्या आहाराची पूर्ण काळजी घ्यावी व त्याला संतुलित आहार द्यावा.
– एस्ट्रसमध्ये असलेल्या प्राण्याला नेहमी प्रशिक्षित कृत्रिम रेतन तंत्रज्ञांकडून गर्भधारणा करावी.
– गर्भपात होण्याची शक्यता असल्यास, त्वरित पशुवैद्याचा सल्ला घ्यावा. (Animal Heatstroke Symptoms)
– कोणत्याही प्राण्याचा गर्भपात झाला असल्यास त्याची तक्रार जवळच्या पशुवैद्यकीय दवाखान्यात करावी जेणे करून त्याचे कारण शोधता येईल.पडलेले बाळ व वासराला खड्ड्यात पुरावे व गोठ्याची जंतुनाशकाने व्यवस्थित स्वच्छता करावी.
कारणे :
संसर्गजन्य कारणांमध्ये व्हायब्रोसिस, लेप्टोस्पायरोसिस, टीबी, बुरशी, विषाणू आणि इतर अनेक विषाणू आणि इतर अनेक संक्रमणांचा समावेश होतो, परंतु ब्रुसेलोसिस रोगामध्ये, बाहेर न येण्याची भीती सर्वाधिक असते. गैर-संसर्गजन्य कारणांपैकी, मुख्य म्हणजे गैर-संसर्गजन्य गर्भपात, अकाली प्रसूती, जुळी मुले होणे, कठीण प्रसूती, म्हातारपणानंतर लवकर गर्भधारणा होणे, कुपोषण, हार्मोनल असंतुलन इ. जेव्हा एक किंवा अधिक जीवाणू किंवा विषाणू हवा किंवा पाण्याद्वारे प्राण्यांच्या शरीरात प्रवेश करतात आणि त्यांच्या रोगप्रतिकारक शक्तीवर परिणाम करतात. माणसांव्यतिरिक्त, हे गाय, बकरी, म्हैस इत्यादी पाळीव दुभत्या जनावरांमध्ये देखील दिसून येते.
या 7 उपायांचा अवलंब करून शेतकरी आपल्या जनावरांना उष्माघातापासून वाचवू शकतात
उन्हाळा शिगेला पोहोचला असून येत्या काही दिवसांत तापमानात आणखी वाढ होणार आहे. या उष्णतेमुळे जनावरांच्या अडचणीत आणखी वाढ होणार आहे. तरीही शेतकरी 7 प्रभावी उपायांचा अवलंब करून आपल्या जनावरांना उष्णतेच्या लाटेपासून वाचवू शकतात. तर आज आपण जाणून घेऊयात कोणते आहेत हे 7 प्रभावी उपाय. (Animal Heatstroke Symptoms)
1) जनावरांना हवेशीर पिंजऱ्यात किंवा झाडाखाली बांधून ठेवा; एकूणच, प्राण्यांना थेट सूर्यप्रकाश पडणार नाही अशा ठिकाणी ठेवा.
2) प्राण्यांचा गोठा थंड ठेवण्यासाठी त्याच्या भिंतींवर ज्यूटची गोणी टांगता येते. यामध्ये वेळोवेळी पाणी शिंपडून गरम हवा आत येण्यापासून रोखता येते.
3) जनावरांचे घर पंखे किंवा कुलर वापरून थंड ठेवावे.
4) उष्णतेमुळे पाण्याची कमतरता भासणार नाही, हे लक्षात ठेवा.
5) प्राण्यांना विशेषतः म्हशींना दिवसातून दोनदा आंघोळ करून उष्माघातापासून वाचवता येते.
6) जनावरांना सकाळी लवकर आणि संध्याकाळी उशिरा चरायला पाठवावे.
7) जनावरांना उन्हाळ्यात संतुलित अन्नाची कमतरता भासू नये म्हणून गव्हाचा कोंडा दिला जाऊ शकतो.
जनावरांमध्ये ही लक्षणे दिसल्यास उष्माघात झाला आहे असे समजावे
देशातील बहुतांश भागात कडाक्याच्या उन्हाचा तडाखा पाहता पशुसंवर्धन विभागाने प्राण्यांच्या सुरक्षेसाठी ॲडव्हायझरी जारी केली आहे. ज्यामध्ये जनावरांना उष्णतेच्या लाटेपासून बचाव करण्यासोबतच उष्णतेच्या लाटेची लक्षणे यांविषयी माहिती देण्यात आली आहे. सल्ल्यानुसार, एखाद्या शेतकऱ्याच्या जनावराला जास्त ताप असेल तर तो प्राणी उष्माघाताचा बळी ठरला आहे असे समजावे. या सोबतच प्राण्याचे तोंड उघडे ठेवून वारंवार धडधडणे, तोंडातून लाळ गळणे, प्राण्यामध्ये अस्वस्थता आणि त्याची क्रिया कमी होणे, भूक न लागणे आणि जास्त पाणी पिणे, लघवी कमी होणे किंवा थांबणे, जनावराच्या हृदयाचे ठोके जलद होणे इ. उष्माघाताची लक्षणे आहेत.
